Warunki termiczne w chlewni - stres cieplny jego wpływ na zwierzęta, zapobieganie.

W okresie letnim wysokie temperatury powodują zaburzenia w procesie termoregulacji świń i przyczyniają się do wystąpienia licznych zaburzeń. Stres cieplny powoduje u zwierząt pobudzenie nerwowe, zwiększenie częstości oddechów, podwyższenie ciśnienia krwi oraz nadmiar poziomu cukru we krwi.

Termoregulacja

Temperatura wewnętrzna świń bez względu na temperaturę otoczenia musi utrzymywać się w określonych granicach. Zagrożeniem dla zdrowia i życia zwierząt może być przekroczenie zdolności adaptacyjnych organizmu zarówno w zakresie niskich temperatur (hipotermia) jaki i wysokich (hipertermia). Energia pobrana z paszą jest przeznaczana w pierwszej kolejności na utrzymanie niezbędnych procesów metabolicznych, przyrost masy mięśniowej oraz utrzymanie stałej temperatury ciała. We wszystkich tych przemianach produkowana jest duża ilość ciepła, którego nadmiar organizm usuwa. Ilość usuwanego ciepła zależy od temperatury odczuwalnej przez zwierzęta. Temperatura odczuwalna przez świnie zależy od wieku, grubości tkanki tłuszczowej, temperatury powietrza w chlewni, prędkości ruchu powietrza oraz od jego wilgotności. Zwierzęta młode wymagają wyższej temperatury powietrza ze względu na brak sprawnie przebiegających procesów termoregulacji oraz mniejsze rezerwy tkanki tłuszczowej i dlatego są mniej wrażliwe na wysoką temperaturę panującą w budynku.

Oddawanie ciepła przez zwierzęta odbywa się na drodze:

  • przewodzenia – poprzez kontakt z chłodniejszymi elementami budynku np. podłogą, rusztem, przegrodą, ścianą,
  • konwekcja – bezpośrednie oddawanie ciepła przez skórę do otoczenia,
  • promieniowanie – przy różnicy temperatur pomiędzy powierzchnią skóry a podłogą, ścianą, sufitem (bez pośredniego kontaktu),
  • parowanie – oddawanie ciepła związane z parowaniem wody ze skóry oraz poprzez drogi oddechowe,

Najważniejsze znaczenia praktyczne mają przewodzenie i parowanie, które jest jednocześnie najskuteczniejszym mechanizmem termoregulacji. Należy pamiętać że optymalna temperatura dla poszczególnych grup wiekowych różni się w zależności od wieku, starsze zwierzęta o wyższej masie gorzej znoszą wysokie temperatury. Lochy dobrze znoszą temperatury w zakresie 12-22 ºC. Przy wzroście temperatury na porodówce do 28ºC lochy karmiące zmniejszają pobieranie paszy nawet o 40% co powoduje obniżenie produkcji mleka nawet o 25%. W wyższych temperaturach dochodzi również do obniżenia wartości immunologicznej siary , co pociąga za sobą spadek odporności nowo narodzonych prosiąt. Mniejsze pobieranie paszy przez lochy w okresie odsadzenia skutkuje wydłużeniem okresu do wystąpienia rui oraz jej nasilenia, co w obniża skuteczność krycia. U knurów ze względu na budowę moszny oraz usytuowanie jąder możliwości termoregulacji są znacznie ograniczona, co może powodować obniżenia libido, pogorszenie jakości nasienia poprzez zaburzenia procesów spermatogenezy (zmniejszona żywotność plemników, zwiększony odsetek plemników z wadami morfologicznymi, obniżenie koncentracji nasienia).

Zapobieganie

Już na etapie projektowania chlewni powinniśmy uwzględnić wszystkie wymagania dotyczące zapewnienia dobrostanu zwierząt. Mając na uwadze zapewnienie odpowiednich warunków na wypadek wystąpienia wysokich temperatur w chlewni należy zwrócić uwagę na odpowiedni dostęp do wody ( 1 poidło smoczkowe/10 szt., jedno poidło miseczkowe/15 szt. świń, odpowiednie do wieku ciśnienie wody w poidle). W tabeli poniżej przedstawiono zapotrzebowanie dobowe na wodę w zależności od grupy technologicznej przy temp. 20ºC

Grupa technologiczna Zapotrzebowanie l/dzień/szt
Prosięta odsadzone 1-3,5
Warchlaki 30 kg 3-4
Tuczniki 70 kg 6-8
Loszki 5-10
Lochy prośne 12-20
Lochy karmiące 25-40

Prawidłowa wentylacja budynków to niezbędny warunek utrzymania odpowiednich warunków środowiskowych w chlewni. W obiektach o wymuszonej, automatycznej wentylacji zdecydowanie łatwiej osiągnąć optymalną temperaturę pomieszczeń. Czasami jednak i w tych obiektach możemy popełnić błędy, szczególnie gdy obniżymy temperaturę na sterowniku o 3-5 stopni np. do 17ºC nie uzyskamy w dzień przy temperaturze zewn. 27ºC specjalnych efektów ale jeżeli w nocy gdy temp. zewn. osiągnie 15ºC to w pomieszczeniach uzyskamy nad ranem wybrane 17ºC , co w konsekwencji spowoduje dobową różnicę ok. 10ºC przy kilkukrotnym powtórzeniu podobnej sytuacji możemy doprowadzić do wystąpienia problemów ze strony układu oddechowego. Należy więc w okresie upałów podobnie jak przy klimatyzacji w samochodzie podnieść temp. na budynku do 22-23ºC. Aby uniknąć niekorzystnego wpływu temperatur stosowane są różnego rodzaju systemy schładzania pomieszczeń i zwierząt. Jednym ze sposobów to ograniczenia bezpośredniego naświetlenia słonecznego do wnętrza budynku przez zacienienie okien (sadzenie drzew, przysłanianie lub zamalowywanie okien), dobra izolacja termiczna ścian oraz dachu.

W szczególnie upalne dni sposobem na obniżenia temperatury na chlewni może być stosowanie systemów zraszania lub zamgławianie pomieszczeń. Tego rodzaju schładzanie stosowane jest głównie tuczarniach i w sektorze loch luźnych. Zraszacze montowane są w części gnojowej kojca. Woda pod ciśnieniem 1-3 barów zrasza w formie prysznica zwierzęta. Czas zraszania zwierząt trwa około 2 min. a przerwa pomiędzy zabiegami ok. 10 min. do momentu wysuszenia świń. Cały cykl powinien być sterowany komputerowo z uwzględnieniem wilgotności powietrza. Parująca woda z powierzchni skóry obniża temperaturę i daje zwierzętom uczucie chłodu , a działająca wentylacja osusza powierzchnię ciała zwierząt. Taki system pozwala na obniżenie temperatury od 5 do 8ºC.

Systemy zamgławiające wykorzystują specjalne wentylatory chłodzące do których doprowadzona jest woda pod ciśnieniem 3-6 barów, woda skierowana jest na obracający się dysk, który tworzy mgłę. Pył wodny wyrzucany z urządzenia wyparowuje a energia potrzebna do wyparowani zbierana jest z gorącego powietrza i w ten sposób ochładza pomieszczenie. Omawiane systemy wymagają sprawnie działającej wentylacji a skuteczność ich zależy w znacznym stopniu od wilgotności względnej powietrza. Przy wysokiej temperaturze i wysokiej wilgotności stosowanie powyższych systemów nie poprawi mikroklimatu lecz spowodować może dodatkowe problemy w postaci duszności, niewydolności krążenia czy zwiększony procent kulawizn.

W chlewniach komorowych z centralnym korytarzem, z którego powietrze rozchodzi się do poszczególnych komór stosowane są specjalne panele chłodzące. Zbudowane są one z falistego papieru celulozowego nasyconego wodą, przechodzące powietrze schładza się na panelu. System ten podłączony jest i sterowany przez główny sterownik klimatu w pomieszczeniu. Według autorów tego systemu panele pozwalają obniżyć temperaturę wychodzącego z nich powietrza o 10-15ºC.

W przypadku obiektów o budowie komorowej z centralnym korytarzem zastosowanie systemów zraszających w korytarzu centralnym również przynosi pożądane efekty.

W budynkach gdzie nie jest zainstalowana wentylacja automatyczna należy chwilowo zwiększać ruch powietrza poprzez przewietrzanie, polewać ganki wodą. Należy pamiętać aby chłodzenie przyniosło spodziewany efekt muszą być spełnione warunki:

  • ruch powietrza – prosięta 0,1 m/s; warchlaki 0,2 m/s; tuczniki, lochy, knury 0,4 m/s,
  • wilgotność względna od 60-70%,
  • zagęszczenie zwierząt ( w okresie letnim zmniejszyć obsadę na m²).

Oprócz opisanych metod regulacji temperatury świń należy w okresach zagrożenia wystąpienia stresu cieplnego stosować zmiany zarządzania oraz suplementować pasze. W okresie upałów warto wprowadzić częstego karmienia małymi porcjami w chłodnych porach dnia. Dobre efekty przynosi również żywienie na mokro, wymaga ono jednak dużej dyscypliny sanitarno-higienicznej , gdyż zalegające niedojady łatwo fermentują.

Podczas upałów zaleca się podawanie doustnie witaminy C w ilości 300-400mg/szt , β-karotenu, witaminy A i E. Żywieniowcy zalecają również skarmianie pasz natłuszczanych, gdyż metabolizm tłuszczów nie powoduje wydzielania dużej ilości ciepła jak ma to miejsce przy trawieniu węglowodanów, skrobi czy białka. Dodatek oleju roślinnego dla tuczników nie powinien przekraczać 5-7%, a dla loch karmiących 5%.

Podsumowanie

W okresie letnim coraz częściej mamy do czynienia z występowaniem wysokich temperatur, które niekorzystnie wpływają na procesy produkcyjne w hodowli trzody chlewnej. Straty wywołane upałami to nie tylko zmniejszenie przyrostów wagi ciała, pogorszenie parametrów rozrodu czy gorsze wykorzystanie budynków. Stres cieplny może być również być przyczyną ujawnienia się w chorób podklinicznie występujących w stadzie (pleuropneumonia, różyca). Nie ma doskonałego sposobu na kontrolę stresu cieplnego u zwierząt, ale możemy poprzez szereg działań od projektowania budynków zaczynając przez schładzanie, zmianę systemu żywienia oraz suplementację paszy ograniczyć jego wpływ na produkcję.

autor: lek. wet. Bogdan Cegiełka

Adres gabinetu

Gabinet Weterynaryjny Bogdan Cegiełka
Szkolna 3
64-412 Chrzypsko Wielkie
(61) 2951400

Telefony

Do biura lecznicy: (61) 29-51-400
Komórkowy do biura: 660-549-442
Dyżurny: 668-111-557
Lek. wet. B. Cegiełka: 602-525-081

Godziny otwarcia

Poniedziałek - Piątek: 8 - 15
Sobota: 8 - 12

Pozostałe godziny oraz niedziele i świeta dyżur telefoniczny pod w/w numerem telefonu.
Wizyty z małymi zwierzętami po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

=
Bogdan Cegiełka - Gabinet weterynaryjny: Wronki, Chrzypsko Wielkie, Sieraków, Pniewy © 2025