Choroby zakaźne świń – główne problemy zdrowotne stad
Prowadzenie hodowli świń w teraźniejszych realiach wymaga od hodowcy zaangażowania dużych środków finansowych ale również ogromnej wiedzy dotyczącej fizjologii zwierząt , organizacji pracy oraz zarządzania. Podstawowym warunkiem , który należy spełnić myśląc o produkcji trzody chlewnej jest spełnienie odpowiednich norm dotyczących warunków utrzymania zwierząt pod względem zagęszczenia, klimatu dostępu do wody i paszy. Obecnie utrzymywane linie świń charakteryzujące się wysokimi przyrostami wagowymi , niskim zużyciem paszy na kilogram przyrostu, wysoką plennością wymagają od nas zapewnienia im optymalnych warunków środowiskowych aby w pełni wykorzystały swój potencjał genetyczny. Nieodpowiednie warunki w chlewni z jednej strony obniżają parametry produkcji a z drugiej strony są przyczyną obniżenia odporności zwierząt i występowania chorób.
Poniżej przedstawiam najczęściej występujące jednostki chorób zakaźnych.
Stado podstawowe:
- wirusowe
- PRRS
- parvowiroza
- grypa
- cirkowirusy
- bakteryjne
- różyca
- beztlenowce
- leptospiroza
- chlamydioza
- pleuropneumonia
- choroba Glassera
- zakaźne zanikowe zapalenie nosa (choroba nosoryjowa)
- streptokokoza
- dyzenteria
- salmonelloza
- adenomatoza
Prosięta, warchlaki, tuczniki
- wirusowe
- PRRS
- grypa
- rotawirusy
- bakteryjne
- różyca
- zakaźne zanikowe zapalenie nosa
- streptokokoza
- choroba Glassera
- beztlenowce
- kokcydioza
- wysiękowe zapalenie skóry
- kolibakterioza
- salmonelloza
- adenomatoza
- dyzenteria
PRRS- zespół rozrodczo-oddechowy
Choroba wirusowa wywołana przez wirusa z rodziny Arteriviridae . Obecnie rozróżnia się dwa typy podstawowe europejski i amerykański. W obrębie każdego z nich istnieje duże zróżnicowanie antygenowe co stanowi główny problem w doborze szczepionki oraz ustalaniu programu profilaktycznego stada. Podstawową rzeczą przy wyborze szczepionki jest to aby w stadzie gdzie stwierdzimy wirusa europejskiego używać produktu opartego na tym typie wirusa , podobnie jest przy stwierdzeniu wirusa amerykańskiego. Kolejną sprawą jest rodzaj szczepionki „żywa” czy „zabita”. Każda z nich ma swoje wady i zalety ale wyboru musi dokonać lekarz opiekujący się stadem w zależności od warunków na fermie , przebiegu choroby, możliwości organizacyjnych.
Głównymi objawami choroby są problemy w rozrodzie w postaci poronień w ostatnim okresie ciąży, obniżenie skuteczności krycia, nasilenie problemów oddechowych w sektorze odchowu i/lub tuczu.
Parvowiroza
Choroba wywołująca poronienia, rodzenie martwych prosiąt lub mumifikatów (czarne małe płody).
Wirusa tego stwierdza się na wszystkich kontynentach w większości stad dlatego profilaktyka przeciwko parwowirozie powinna być powszechnie stosowana bez względu na status stada. Szczepienia powinny być przeprowadzone przed kryciem aby zabezpieczyć cały okres ciąży.
Grypa
Choroba występująca coraz powszechniej w naszych stadach, najczęściej wywołuje objawy ze strony układu oddechowego ale u ciężarnych loch może być przyczyną ronień, przy powikłaniach bakteryjnych jest również przyczyną upadków. Oprócz leczenia antybiotykowego (przeciwdziałanie wtórnej infekcji) należy stosować wit. C oraz niesterydowe leki przeciwzapalne.
Dostępne są również szczepionki zawierające podstawowe typy wirusa.
Cirkowirusy
Wirusy z tej grupy wywołują choroby z objawami układowymi PMWS – poodsadzeniowy syndrom wyniszczający charakteryzujący się utratą apetytu oraz wyniszczeniem prosiąt po odsadzeniu;
PDNS – syndrom skórno-nerkowy objawiający się zmianami skórnymi w postaci mniejszych lub większych wybroczyn na skórze, lokalizujących się bądź na kończynach tylnych lub na całym ciele zmiany w nerkach prowadzą do ich powiększenia i nagłych upadków zwierząt w dobrej kondycji.
Obecnie stosowanie szczepień profilaktycznych w pełni zabezpiecza świnie przed wystąpieniem choroby, w wielu krajach stosuje się profilaktykę u prawie 100% prosiąt.
Różyca
Choroba bakteryjna diagnozowana od wielu lat. Obecnie występuje stacjonarnie w stadach, często w przypadku braku profilaktyki w postaci nadostrej (nagłe upadki bez widocznych zmian klinicznych i sekcyjnych). W postaci klasycznej zwanej pokrzywkową widoczna są na skórze charakterystyczne zmiany, temp. wewn. ciała 40-41ºC. Profilaktyka jest bardzo skuteczna i polega na szczepieniach jeno lub dwukrotnych w zależności od programu i ryzyka wystąpienia infekcji.
Choroba Glassera
Schorzenie wywołane przez Haemophilus parasuis , który występuje w wielu serotypach.
Bakteria ta zasiedla jamę nosową i daje objawy w związku z wystąpieniem stresu lub jako wtórne zakażenie na przykład przy grypie. Zachorowania mogą dotyczyć zwierząt w różnym wieku. Ze względu na podobne objawy do streptokokozy jest często z nią mylona. Leczenie podobne do streptokokozy ale lepsze wyniki daje profilaktyka , program szczepień jest zależny od wieku zakażenia. Można szczepić lochy, prosięta lub lochy i prosięta.
Streptokokoza
Powszechnie występująca jednostka chorobowa dotycząca głównie prosięta ssące, odsadzone ale również czasami tuczniki i lochy. Objawy to zapalenie stawów, zapalenie opon mózgowych (może być mylone z chorobą obrzękową), zapalenie osierdza, zapalenie płuc. Leczenie i profilaktyka opiera się przede wszystkim na stosowaniu antybiotyków wyprzedzająco w momentach zagrożenia infekcją. Szczepionki komercyjne przynoszą efekty jeżeli w stadzie występuje serotyp podobny do zastosowanego w szczepionce. Czasami stosuje się autoszczepionki produkowane na bazie materiału wyizolowanego w danym stadzie.
Pleuropneumonia
Choroba bakteryjna o przebiegu zależnym od serotypu drobnoustroju. W Polsce najbardziej zjadliwe serotypy to 2, 4, 6, 9. W przypadku zakażenia zwierząt wymienionymi serotypami przebieg choroby jest bardzo ostry i padnięcia świń następują w przeciągu kilku godzin.
Zmiany sekcyjne są bardzo charakterystyczne z włóknikowym zapaleniem płuc i opłucnej.
Leczenie musi być podjęte natychmiastowo i wskazane jest aby w pierwszych dniach opierało się na injekcji antybiotyków a potem kontynuacji do wody lub paszy. Przy ustalaniu programu profilaktycznego należy zdiagnozować serotyp bakterii i stosować szczepionkę opartą na tym serotypie gdyż podanie szczepionki z innym serotypem nie przyniesie spodziewanego efektu.
Zakaźne zanikowe zapalenie nosa
Często nazywana chorobą nosoryjową. Choroba powodująca zanik małżowin nosowych , które stanowią pierwszą barierę oczyszczającą wdychane powietrze. Na ich powierzchni są produkowane również przeciwciała miejscowe odpowiedzialne za ochronę dróg oddechowych przed infekcją.
Podstawowymi objawami są kichanie, śluzowy lub śluzowo-krwisty wypływ z nosa, zapalenie spojówek, ciemne zabrudzenia w kącikach oczu, skrzywienie ryja u warchlaków i tuczników.
Upadki występują jedynie w wyniku wtórnych infekcji. Zwiększa się zużycie paszy i spowalnia tempo wzrostu.
Adenomatoza
Choroba występująca w większości stad , przebiegająca z objawami biegunki. Zależnie od postaci choroby przebieg może bardzo ostry, łagodny lub przewlekły. W ostrym przebiegu dochodzi do nagłych upadków zwierząt a sekcyjnie stwierdza się krew w jelitach cienkich, w formie łagodnej obserwujemy rozrzedzony kał o cementowym kolorze, postać chroniczna prowadzi do rozrostu błony śluzowej jelita cienkiego co skutkuje zahamowaniem wzrostu i uporczywą biegunką. Szczepienia profilaktyczne przynoszą różne efekty. Postępowanie profilaktyczne polega na podawaniu antybiotyku do wody lub paszy po zakażeniu ale jeszcze przed wystąpieniem objawów. Moment podania określa się na podstawie profilu serologicznego stada.
Dyzenteria
Dyzenteria świń najczęściej atakuje w wieku 8-16 tygodnia życia , czasami starsze. Powoduje duże straty ekonomiczne związane z ograniczeniem współczynnika przyswajania paszy oraz upadkami.
Objawy to śluzowata biegunka koloru początkowo zielono-szarego do krwistego. Sekcyjnie stwierdza się krwotoczne zapalenie jelita grubego. Profilaktyka polega głównie na podawaniu okresowym co dwa trzy tygodnie antybiotyku do wody lub paszy. Brak swoistej profilaktyki polegającej na stosowaniu szczepień ( są podejmowane próby na zastosowaniu autoszczepionki, pierwsze efekty są obiecujące). Jeżeli brak jest efektów po zastosowaniu antybiotyków czasem jedynym wyjściem jest depopulacja stada.
Salmonelloza
Stanowi ważny i szeroko rozpowszechniony problem zdrowotny . Objawy kliniczne bardzo zróżnicowane od nagłych upadków przez biegunki do bezobjawowego nosicielstwa. Wektorami zakażenia oraz nosicielami są również gryzonie. Leczenie oparte jest na podawaniu antybiotyków doustnie oraz na poprawie warunków środowiskowych. W profilaktyce można stosować szczepionkę opartą na żywym, atenuowanym szczepie bakterii.
Beztlenowce
Grupa bakterii wywołująca u prosiąt ssących biegunki w pierwszych dniach życia Clostridium perfringes A B C lub nagłą śmierć tuczników i loch typ D. Drobnoustrój powszechnie występujący w środowisku oraz jako flora jelit. Profilaktyka biegunek prosiąt polega na stosowaniu szczepień profilaktycznych loch w okresie 3 tygodni przed porodem aby dostarczyć z siarą odpowiedni poziom przeciwciał ochronnych. Zapobieganie nagłym upadkom tuczników i loch polega na poprawie warunków higienicznych , okresowej dezynfekcji instalacji wodnej, podawanie probiotyków do paszy.
autor: lek. wet. Bogdan Cegiełka
